اثار استغفار در زندگی

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

الر کِتَابٌ أُحْکِمَتْ ءَایَاتُهُ ثمُ‏ فُصِّلَتْ مِن لَّدُنْ حَکِیمٍ خَبِیرٍ(1)

أَلَّا تَعْبُدُواْ إِلَّا اللَّهَ إِنَّنىِ لَکمُ مِّنْهُ نَذِیرٌ وَ بَشِیرٌ(2)

وَ أَنِ اسْتَغْفِرُواْ رَبَّکمُ‏ثمُ‏ تُوبُواْ إِلَیْهِ یُمَتِّعْکُم مَّتَاعًا حَسَنًا إِلىَ أَجَلٍ مُّسَمًّى وَ یُؤْتِ کلُ‏ ذِى فَضْلٍ فَضْلَهُ وَ إِن تَوَلَّوْاْ فَإِنىّ‏ أَخَافُ عَلَیْکمُ‏ عَذَابَ یَوْمٍ کَبِیرٍ(3)

إِلىَ اللَّهِ مَرْجِعُکمُ‏ وَ هُوَ عَلىَ‏ کلُ‏ شىَ‏ءٍ قَدِیرٌ(4)

به نام خداوند بخشنده مهربان‏

1 الف، لام، را. من خداى بینا به همه اشیائم. کتاب من مرکب از همین حروف است و در عین حال معجزه است. کتاب من داراى محکمات و این گونه متشابهات است. این حروف رمزهایى میان اللَّه و رسولش محمّد (ص) است. (این قرآن) کتابى است که آیات آن (به واسطه فصاحت لفظ و متانت نظم و مصونیت محتوا از خطا و اختلاف و نسخ) استحکام یافته، سپس از جانب (خداى) حکیم آگاه (به سوره‏ها و آیه‏ها و احکام و اخلاق و معارف گوناگون) تفصیل داده شده است.

2 (دعوت من این است) که جز خدا را نپرستید؛ که همانا من براى شما از جانب او بیم‏دهنده و بشارت‏آورم.

3 و اینکه از پروردگار خود آمرزش بخواهید، سپس به سوى او بازگردید تا شما را با بهره خوشى (از زندگى) تا مدّتى معین برخوردار نماید و به هر صاحب فضلى فضل او را (پاداش دنیوى و اخروى کمالات هر صاحب کمالى را به تناسب کمالش) عطا نماید. و اگر روى بر تابید، بى‏تردید من بر شما از عذاب روزى بزرگ بیم دارم.

4 بازگشت شما به سوى خداست (ابتداء به ورود به برزخ و سپس به قیامت و آن گاه به مقرّ دائمى نعمت یا عذاب) و او بر هر چیزى تواناست.  

چهار اصل مهم در دعوت انبیا

این سوره همانند آغاز سوره گذشته و بسیارى از سوره‏هاى دیگر قرآن با بیان اهمیت این کتاب بزرگ آسمانى شروع مى‏شود، تا مردم به محتویات آن بیشتر توجه کنند، و با دیده دقیقترى به آن بنگرند

ذکر حروف مقطعه" الر" خود دلیلى است بر اهمیت این کتاب بزرگ آسمانى که با تمام اعجاز و عظمتش از حروف مقطعه ساده‏اى که در اختیار همگان است همچون" الف، لام، راء" تشکیل شده است‏

و به دنبال این حروف مقطعه یکى از ویژگیهاى قرآن مجید را با دو جمله بیان مى‏کند، نخست اینکه" کتابى است که تمام آیاتش متقن و مستحکم است" (کِتابٌ أُحْکِمَتْ آیاتُهُ‏).

و" سپس شرح و تفصیل و بیان تمام نیازمندیهاى انسان در زمینه زندگى فردى و اجتماعى مادى و معنوى، در آن بیان شده است" (ثُمَّ فُصِّلَتْ‏).

این کتاب بزرگ با این ویژگى از سوى چه کسى نازل شده است؟" از نزد خدایى که هم حکیم است و هم آگاه" (مِنْ لَدُنْ حَکِیمٍ خَبِیرٍ).

که در جمله اول این واقعیت بیان شده است که قرآن مجموعه واحد به هم پیوسته‏اى است، که همچون یک بناى محکم و استوار بر جا است و نشان مى‏دهد که از سوى خداوند واحد یکتا نازل شده، و به همین دلیل هیچگونه تضاد و اختلاف در میان آیاتش دیده نمى‏شود.

اما جمله دوم اشاره به این حقیقت است که این کتاب در عین وحدت، آن چنان شاخه‏ها و شعب فراوان دارد که تمام نیازهاى روحى و جسمى انسانها را در زیر پوشش خود قرار مى‏دهد

از آیه بعد مهمترین و اساسى‏ترین محتواى قرآن یعنى توحید و مبارزه با شرک را به این صورت بیان مى‏کند:" نخستین دعوت من این است که جز خداوند یگانه یکتا را نپرستید" (أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا اللَّهَ‏)

و دومین برنامه دعوتم این است که" من براى شما از سوى او نذیر و بشیرم": در برابر نافرمانیها و ظلم و فساد و شرک و کفر، شما را بیم مى‏دهم، و از عکس العمل کارهایتان و مجازات الهى بر حذر مى‏دارم، و در برابر اطاعت‏ و پاکى و تقوا شما را بشارت به سرنوشتى سعادتبخش مى‏دهم (إِنَّنِی لَکُمْ مِنْهُ نَذِیرٌ وَ بَشِیرٌ).

سومین دعوتم این است که از گناهان خویش استغفار کنید، و از آلودگیها خود را شستشو دهید (وَ أَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ‏)

و چهارمین دعوتم این است که" به سوى او باز گردید" و پس از شستشوى از گناه و پاک شدن در سایه استغفار، خود را به صفات الهى بیارائید که بازگشت به سوى او چیزى جز اقتباس از صفات او نیست (ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ‏).

در واقع چهار مرحله از مراحل مهم دعوت به سوى حق در ضمن چهار جمله بیان شده است که دو قسمت آن" جنبه عقیدتى" و زیر بنائى دارد، و دو قسمت" جنبه عملى" و رو بنائى: قبول اصل توحید و مبارزه با شرک و قبول رسالت پیامبر ص دو اصل اعتقادى است.

و شستشوى از گناه و تخلق به صفات الهى که سازندگى را به تمام معنى از نظر عمل دربر دارد، دو دستور عملى قرآن است، و اگر درست بیندیشیم تمام محتواى قرآن در این چهار بخش خلاصه مى‏شود

سپس نتیجه‏هاى عملى" موافقت" یا" مخالفت" با این چهار دستور را چنین بیان مى‏کند:

هر گاه به این برنامه‏ها جامه عمل بپوشانید خداوند تا پایان عمر شما را از زندگانى سعادتبخش این دنیا بهره‏مند و متمتع مى‏سازد" (یُمَتِّعْکُمْ مَتاعاً حَسَناً إِلى‏ أَجَلٍ مُسَمًّى‏).

و از آن بالاتر اینکه به هر کس به اندازه کارش، بهره مى‏دهد و تفاوت مردم را در چگونگى عمل به این چهار اصل به هیچوجه نادیده نمى‏گیرد، بلکه‏ به هر صاحب فضیلتى به اندازه فضیلتش عطا مى‏کند" (وَ یُؤْتِ کُلَّ ذِی فَضْلٍ فَضْلَهُ‏).

و اما اگر راه مخالفت را پیش گیرید، و در برابر این دستورهاى چهارگانه عقیدتى و عملى سرپیچى کنید، من از عذاب روز بزرگى بر شما بیمناکم" همان روز که در دادگاه بزرگ عدل الهى حضور مى‏یابید (وَ إِنْ تَوَلَّوْا فَإِنِّی أَخافُ عَلَیْکُمْ عَذابَ یَوْمٍ کَبِیرٍ).

به هر حال بدانید که هر کس باشید، و در هر مقام و منزلتى قرار گیرید، سرانجام" بازگشت همه شما به سوى خدا است" (إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُکُمْ‏).

و این جمله اشاره به اصل پنجمى از اصول تفصیلى قرآن یعنى مساله معاد و رستاخیز است.

اما هیچگاه فکر نکنید که قدرت شما در برابر قدرت خدا اهمیتى دارد، یا مى‏توانید از فرمان او، و دادگاه عدالتش فرار کنید، و نیز تصور نکنید که او نمى‏تواند استخوانهاى پوسیده شما را بعد از مرگ جمع‏آورى کند، و لباس حیات و زندگى نوینى بر آن بپوشاند" چرا که او بر همه چیز قادر و تواناست" (وَ هُوَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ).

منبع تفسیر نمونه جلد 9 صفحه8الی11